_edited.png)
Nasza motywacja zazwyczaj ma wiele źródeł. Możemy działać, ponieważ coś nas interesuje, bo chcemy spełnić oczekiwania innych, albo dlatego, że zależy nam na osiągnięciu konkretnego celu. Podobnie wygląda motywacja kandydatów do sprawowania opieki nad dzieckiem w pieczy zastępczej – najczęściej ma charakter wielowymiarowy. W tym przypadku szczególnego znaczenia nabiera refleksja nad poszczególnymi jej elementami, która umożliwia podjęcie świadomej i dojrzałej decyzji.
W motywacji kandydatów na rodzinę zastępczą często występuje aspekt altruistyczny. Osoby kierujące się takim motywem odczuwają potrzebę zapewnienia dziecku pozbawionemu właściwej opieki rodzicielskiej poczucia bezpieczeństwa i wsparcia oraz stworzenia mu sprzyjających warunków do dalszego rozwoju. Tego rodzaju motywacja wskazuje na poczucie odpowiedzialności oraz gotowość do działania na rzecz dziecka. Opiekun zastępczy, którego motywacja jest wewnętrzna i pomocowa potrafi stawiać potrzeby podopiecznego na pierwszym miejscu, przejawia również większą wytrwałość i otwartość na pracę z jego trudnościami. Motywacja oparta na chęci pomocy dziecku rokuje zatem pozytywnie pod kątem stabilności i wysokiej jakości opieki. Należy jednak pamiętać, że nadmierna empatia może prowadzić do przesadnego zaangażowania emocjonalnego i poświęceń, a w konsekwencji zaniedbywania własnych potrzeb i wypalenia. Dlatego ważne jest, by taką motywację równoważyły inne czynniki oraz wsparcie ze strony otoczenia.
W obszarze motywacji kandydatów na rodziców zastępczych często pojawia się aspekt adopcyjny. Występuje on u osób, które pragną pełnić funkcję rodzicielską i stworzyć wraz z dzieckiem trwałą rodzinę. Zaletą takiej motywacji jest gotowość do długoterminowej organizacji procesu opiekuńczo-wychowawczego oraz do budowania bliskiej więzi emocjonalnej z podopiecznym. Motywacja taka wiąże się z troską o dobro małoletniego, jednak jej ograniczeniem może być sytuacja, w której silne pragnienia adopcyjne przesłaniają realne potrzeby dziecka. W niektórych aspektach może też znacząco odbiegać od idei pieczy zastępczej, która z założenia ma przejściowy charakter i wymaga współpracy rodziny zastępczej zarówno z rodziną biologiczną wychowanka, jak i systemem instytucjonalnym. W przypadku kandydatów na rodzinę zastępczą, którzy ujawniają głównie motywację adopcyjną istotną rolę odgrywa edukacja dotycząca specyfiki pieczy zastępczej oraz ocena ich elastyczności w obszarze prezentowanych oczekiwań.
Poza aspektami altruistycznym i adopcyjnym, które najczęściej ujawniają się w motywacji kandydatów, można wyróżnić także inne komponenty, takie jak: religijne, społeczne, ekonomiczne czy rozwojowe. Na szczególną uwagę zasługuje jednak motywacja kompensacyjna, czyli taka, która jest ukierunkowana na zaspokojenie własnych potrzeb emocjonalnych, zrekompensowanie braków lub naprawę trudnych doświadczeń, nierzadko związanych z przeżyciami z dzieciństwa. Skutkuje to chęcią realizowania opieki zastępczej w taki sposób, który pozwoli dostarczyć dziecku tego, czego opiekun sam nie otrzymał. Taka postawa może sprzyjać wrażliwości i zaangażowaniu, ale niesie ze sobą ryzyko przenoszenia własnych oczekiwań na podopiecznego. Osoby kierujące się motywacją kompensacyjną mogą być nadmiernie kontrolujące, a także skupione bardziej na sobie aniżeli na dziecku. Przejęcie opieki nad małoletnim w szczególnej sytuacji opiekuńczo-wychowawczej nie powinno służyć wypełnieniu emocjonalnej pustki opiekuna, podniesieniu jego samooceny, poradzeniu sobie ze stratą czy urozmaiceniu pozbawionego sensu życia. Pamiętajmy, że dziecko samo w sobie ma stać się celem, a nie narzędziem do rozwiązania osobistych problemów dorosłego i uleczenia jego ran. Choć prawdopodobnie trudno jest całkowicie wyeliminować kompensacyjne aspekty motywacyjne, to ze względu na ryzyko jakie ze sobą niosą, niezbędne jest dokładne rozważenie ich konsekwencji.
Autor: Ewa Sikora - psycholog, psychoterapeuta